Mimo użyteczności social mediów, często spędzamy w nich więcej czasu niż zakładaliśmy, w efekcie czego cierpi nasze życie prywatne i zawodowe. Przyczyn nadmiernego korzystania z mediów społecznościowych jest wiele, ale jedną z nich może być powszechne zjawisko społeczne określane jako „FOMO” (ang. fear of missing out), czyli lęk przed tym, że coś istotnego nas ominie.
FOMO cechuje lęk przez utratą satysfakcjonujących doświadczeń społecznych oraz powiązane z nim uporczywe pragnienie pozostawania w kontakcie z ludźmi w swojej sieci społecznościowej. W szerszej perspektywie, zjawisko to obejmuje również obawę przed niewykorzystaniem wszelkich okazji i możliwości, oraz przed utratą radości, którą mogłyby one przynieść. FOMO jest powszechnym zjawiskiem, co jest zrozumiałe, ponieważ życie wymaga od nas nieustannych decyzji, także tych pozornie prostych, np. którą opcję spędzenia wolnego czasu wybrać, a którą, co za tym idzie, odrzucić. Każda taka decyzja niesie za sobą potencjalne poczucie straty, co jest trudnym emocjonalnie doświadczeniem. Może je wywołać myśl: „A co, jeśli mógłbym teraz lepiej spędzić czas, gdybym spotkał się z przyjaciółmi? Może właśnie omija mnie dobra zabawa?”. Charakterystyczna dla FOMO jest obawa, że inni mogą mieć satysfakcjonujące doświadczenia, w których jesteśmy nieobecni. Stąd też często występuje tu potrzeba ciągłego sprawdzania, co w danej chwili robią nasi znajomi. FOMO może się przejawiać również w sytuacjach, gdy np. długo czekamy na odpowiedź od znajomego, któremu wysłaliśmy wiadomość lub gdy nie zebraliśmy “lajków” pod postem, który dodaliśmy. Możemy wtedy odczuwać niepokój np. przed utratą popularności lub poczucia więzi z innymi.
Potrzeba przynależności
W celu lepszego radzenia sobie z FOMO, warto poznać czynniki leżące u podstaw tych niepokojów. Co takiego sprawia, że pewne osoby mają ogólnie wyższy poziom FOMO od innych i jak sobie z tym radzić?
Duże znaczenie dla FOMO ma potrzeba przynależności, czyli poczucie więzi z ważnymi dla nas ludźmi, budowane poprzez częste, przewidywalne i satysfakcjonujące interakcje. Ważne jest tu doświadczanie ciepłych uczuć od ludzi, z którymi spędzamy czas i poczucie, że ludzie o których się troszczymy, również dbają o nas. Badanie przeprowadzone przez prof. Jupowicz-Ginalską i wsp. (podobnie jak wiele innych) wskazuje, że FOMO wiąże się z dużym zaangażowaniem w media społecznościowe (2018). Przyczyn tej zwiększonej aktywności może być wiele; można ją także rozumieć jako strategię odbudowania potrzeby przynależności. Gdy pozostaje ona niezaspokojona, rośnie ryzyko intensywnego doświadczania FOMO. Brak odpowiedzi na wiadomość, bycie odrzuconym czy pominiętym przez znajomych, którzy spędzają czas bez nas, zagraża realizacji tej właśnie potrzeby.
Dodawanie postów i nawiązywanie interakcji ze znajomymi w mediach społecznościowych może zmniejszać uczucie samotności, za sprawą większego odczuwanego wsparcia społecznego. Jednakże, intensywne korzystanie z mediów społecznościowych (zwykle nasza aktywność polega wtedy na pasywnym przeglądaniu treści) wiąże się ze zwiększonym poziomem FOMO. Prawdopodobnie m.in dlatego, że przedstawiają nam one wiele możliwości, z których w danym momencie nie korzystamy, i to realizowanych przez naszych znajomych. Może to rodzić niepokój związany z tym, dlaczego nas nie zaproszono lub myśl, że z tymi znajomymi spędzilibyśmy czas lepiej. Częstym skutkiem intensywnego korzystania z mediów społecznościowych jest też obniżony nastrój, szczególnie w efekcie porównywania się do innych publikujących osób. Co więcej, pojawiające się na ekranie smartfona powiadomienia z social mediów rozpraszają naszą uwagę i mogą skutkować mniejszym skupieniem na codziennych doświadczeniach, wpływając negatywnie na jakość naszych relacji i wykonywanej pracy. Jest to wynikiem „koszów przełączania”, które utrudniają powrót do zadania i jego wykonanie. Każde takie „przełączenie się”, czyli zmiana zadania, któremu poświęcamy uwagę jest dla naszego umysłu wysiłkiem poznawczym. Dlatego, jeśli już chcemy zaangażować się w social media to lepiej zrobić to dopiero po skończonym fragmencie pracy – raz, a trochę dłużej niż kilkakrotnie „na chwilę”.
Jak więc inaczej radzić sobie z FOMO i bardziej świadome zarządzać swoim czasem, by służył on zmniejszeniu lęków, zamiast ich wzmaganiu? Przede wszystkim, dobrze jest zapytać siebie: po co wchodzę na daną platformę / czego teraz potrzebuję; a także wyznaczyć sobie konkretny czas, który chcemy dziennie poświęcić na dane medium społecznościowe. Warto też starać się rozwijać relacje społeczne przede wszystkim w rzeczywistym świecie, a social media traktować jako ich uzupełnienie.
Zarządzanie oczekiwaniami
Kolejną ważną kwestią dla FOMO jest zarządzanie oczekiwaniami, czyli przewartościowanie tego, czego spodziewamy się po naszych działaniach – np. jeśli dodajemy post, lepiej robić to z chęcią podzielenia się z innymi czymś dla nas ważnym, niż z oczekiwaniem (i w celu uzyskania) dużej ilości „lajków”. Duże oczekiwania, dotyczące spraw, które nie zależą od nas generują presję i mogą wzmagać lęk przed tym, że ich nie zrealizujemy. Podobnie można także zarządzać swoimi oczekiwaniami względem popularności, np. zastanawiając się nad tym czy zależy nam, by lubili nas wszyscy nasi znajomi, czy też właściwie wystarczy nam wsparcie kilku najbliższych osób. Jest to dobry moment, by zadać sobie pytanie o motywywłasnych działań – po co wrzucam zdjęcie do Internetu albo loguję się do danego medium społecznościowego? Odpowiedź na te pytania może pomóc w rozpoznaniu oczekiwań, które się kryją pod naszymi działaniami. Wówczas możemy je urealnić i dostosować do naszych rzeczywistych potrzeb.
Wzmocnienie samooceny
Pomocne może być także wzmocnienie swojej samooceny, ponieważ jej niski poziom wiąże się z FOMO. Warto więc zastanowić się nad tym, jakie są moje mocne strony, co wnoszę do bliskich relacji, w czym jestem dobry, z czego jestem dumny? Istotne jest także to, by mniej porównywać się z innymi. Osoby o wysokich wynikach na skali FOMO mogą czuć się gorsze od innych, ponieważ jak wskazuje badanie prof. Jupowicz-Ginalskiej i wsp. częściej uważają, że inni ludzie mają więcej powodów do satysfakcji niż oni (2018). To z kolei może nasilać korzystanie z mediów społecznościowych, np. w celu sprawdzenia czy rzeczywiście „inni mają lepiej”. Pomocna może być myśl, że w Internecie widzimy tylko część obrazu, a nie całą prawdę o innych. Ponadto, każdy z nas ma swoje tempo rozwoju, możemy też czerpać satysfakcję i spełnienie z innych aktywności niż nasi znajomi.
Podsumowanie
FOMO, czyli lęk przed tym, że coś istotnego nas ominie jest powszechnym zjawiskiem społecznym. Rozbrojenie tego lęku może pomóc w bardziej świadomym i mniej intensywnym korzystaniu z mediów społecznościowych, a w efekcie przyczynić się do poprawy jakości życia. W tym celu, warto zadbać o satysfakcjonujące relacje z bliskimi oraz zarządzać własnymi oczekiwaniami, tak aby były one możliwe do osiągnięcia i nie generowały dodatkowej presji dotyczącej ich zrealizowania. Pomocne będzie także wzmocnienie swojej samooceny, poprzez rozwijanie szacunku do samego siebie, świadomości swoich mocnych stron i wartości, jaką wnosimy do życia innych.
Autor:
Sebastian Smoleń, psycholog, doktorant APS
Bibliografia
Akbari, M., Seydavi, M., Palmieri, S., Mansueto, G., Caselli, G., & Spada, M. M. (2021). Fear of missing out (FoMO) and internet use: A comprehensive systematic review and meta-analysis. Journal of Behavioral Addictions, 10(4), 879-900.
Alutaybi, A., Al-Thani, D., McAlaney, J., & Ali, R. (2020). Combating fear of missing out (FoMO) on social media: The FoMO-R method. International journal of environmental research and public health, 17(17), 6128.
Jupowicz-Ginalska, A., Jasiewicz, J., Kisilowska, M., Baran, T., & Wysocki, A. (2018). FOMO. Polacy a lęk przed odłączeniem–raport z badań [FOMO. Poles and the Fear of Missing Out–A Research Report]. Warszawa: Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii UW.
Leary, M. R., & Baumeister, R. F. (1995). The need to belong. Psychological Bulletin, 117(3), 497-529.
Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013). Fear of missing out scale. Computers in Human Behavior.
Roberts, J. A., & David, M. E. (2020). The social media party: Fear of missing out (FoMO), social media intensity, connection, and well-being. International Journal of Human–Computer Interaction, 36(4), 386-392.
Uram, P., & Skalski, S. (2022). Still logged in? The link between Facebook addiction, FoMO, self-esteem, life satisfaction and loneliness in social media users. Psychological Reports, 125(1), 218-231.
